«Η ΑΥΓΗ»
Ημερομηνία δημοσίευσης: 29/12/2011
Της Χαράς Καφαντάρη*
Tην εποχή της κρίσης που διανύουμε, έστω και καθυστερημένα, έχει ξεκινήσει ένα σοβαρός δημόσιος, πολιτικός και επιστημονικός, διάλογος, παράλληλα με δράσεις και κινητοποιήσεις κινημάτων, φορέων και κατοίκων, πάνω στα ζητήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Το «σκουπίδι», που μέχρι σήμερα εθεωρείτο κάτι που πρέπει άμεσα να απομακρυνθεί από την «αυλή» μας, αναδεικνύεται σαν πηγή κέρδους. Πλέον τα απορρίμματα έχουν τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος με αξία, που αγοράζεται και πουλιέται. Για τον λόγο αυτό και τεράστια οικονομικά συμφέροντα («εθνικοί» και μη εργολάβοι) επενδύουν στη διαχείρισή τους, αποσκοπώντας σε τεράστια οικονομικά οφέλη.
Η φιλοσοφία και η πρότασή μας στηρίζεται στη λογική μιας διαχείρισης φιλικής προς το περιβάλλον, με βασικά χαρακτηριστικά: τον δημόσιο χαρακτήρα, τον κοινωνικό έλεγχο, τη συμμετοχή της κοινωνίας και την αποκεντρωμένη διαχείριση σε επίπεδο Δήμων ή ομάδας Δήμων. Η διαχείριση των απορριμμάτων και των αποβλήτων πρέπει να βασίζεται στην πρόληψη και μείωση του όγκου τους, διαλογή στην πηγή και επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και κομποστοποίηση. Με δεδομένα αυτά, απορρίπτουμε τον ΠΕΣΔΑ και ζητάμε την αναθεώρηση με ριζική αλλαγή του, αφού προβλέπει την κατασκευή 4 μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων. Ένας τέτοιος σχεδιασμός λειτουργεί σαν ταφόπλακα των αρχών της ορθολογικής διαχείρισης και ουσιαστικά προωθεί την ανεξέλεγκτη καύση, με τις γνωστές αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον.
Πέρα από την οικονομική πλευρά του ζητήματος, δεν πρέπει να μας διαφεύγει η σοβαρή περιβαλλοντική πλευρά.
Οι ανεξέλεγκτες χωματερές, που ακόμη λειτουργούν στην πατρίδα μας και θα μας οδηγήσουν στην επιβολή υψηλών προστίμων από την Ε.Ε., αποτελούν πολλές εν δυνάμει «περιβαλλοντικές βόμβες», με τραγικές συνέπειες για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.
Η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα. Τα εκπεμπόμενα αέρια ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη, με τραγικές επιπτώσεις για την ανθρωπότητα.
Όταν μιλάμε για κλιματική αλλαγή, συνήθως εστιάζουμε στο διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγουν οι σημαντικές εκπομπές του μεθανίου (CH4). Το 17% του φαινόμενου του θερμοκηπίου οφείλεται στο μεθάνιο, που είναι 21 φορές πιο επικίνδυνο από το διοξείδιο του άνθρακα, σύμφωνα με την IPCC. Κύρια πηγή εκπομπών μεθανίου από ανθρωπογενείς παράγοντες είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία, οι παράνομες χωματερές κ.ά.
Με την έννοια αυτή είναι δεδομένο ότι πρέπει να προσπαθήσουμε τη μείωση των εκπομπών μεθανίου από τις ανθρωπογενείς πηγές, μετατρέποντάς το σε χρήσιμη ενέργεια ή προϊόντα.
Το βιοαέριο (βιομεθάνιο, όπως λέγεται αλλιώς) προέρχεται από διεργασίες βακτηριδίων κατά τη βιο-διάσπαση οργανικών ενώσεων, κάτω από αναερόβιες συνθήκες, πρόκειται δηλαδή για αναερόβια χώνευση βιομάζας. Τα απορρίμματα και τα αστικά λύματα με μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανική ύλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή του. Τέτοια είναι:
* Περιττώματα και κόπροι ζώων.
* Γεωργικά απορρίμματα και υπολείμματα.
* Οργανικά απόβλητα (π.χ. από βιομηχανίες τροφίμων, λαϊκές αγορές, απορρίμματα εστιατορίων κ.ά.).
* Λυματολάσπη από βιολογικούς καθαρισμούς.
* Προϊόντα από ενεργειακές καλλιέργειες κ.ά.
Η περιεκτικότητα σε μεθάνιο του βιοαερίου εξαρτάται από την πηγή προέλευσής του, συνοδεύεται από μεγάλο ποσοστό διοξειδίου του άνθρακα, ενώ υπάρχουν και μικρές ποσότητες αζώτου, υδρογόνου, υδρόθειου και υδρατμών.
Το βιοαέριο επειδή έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε μεθάνιο, έχει χρήσεις παρόμοιες με το φυσικό αέριο, δηλαδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Το υπόλειμμα που παραμένει από την αναερόβια χώνευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν φτηνό οργανικό εδαφοβελτιωτικό και λίπασμα (κομπόστ).
Αποτελεί ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, η οποία αποθηκεύεται (σε αντίθεση με άλλες ΑΠΕ) και το σημαντικό, μπορεί να καταναλωθεί εκεί που παράγεται, γεγονός που αποφέρει μακροοικονομικά οφέλη.
Η χρήση του αποφέρει επίσης σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη λόγω της προστασίας του εδάφους (μείωση χρήσης χημικών λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών), νερών (μη απόρριψη αποβλήτων) και αέρα (μείωση των εκπομπών μεθανίου), αλλά και της ξυλώδους βλάστησης (μείωση της υλοτομίας, που σήμερα, την περίοδο της κρίσης, αναπτύσσεται επικίνδυνα και πολλές φορές λαθραία).
Αλλά το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πλεονέκτημα του βιοαερίου είναι η μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα οργανικά υλικά και η βιομάζα, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του βιοαερίου, έχουν ήδη δεσμεύσει, μέσω της θρέψης και της πέψης, διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Με την έννοια αυτή δεν προστίθεται νέα ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου, που θα προέρχονταν από την καύση ποσοτήτων συμβατικών καυσίμων. Δηλαδή μπορούμε να πούμε ότι γίνεται ανακύκλωση του διοξειδίου του άνθρακα, που υπάρχει στην ατμόσφαιρα.
Εγκαταστάσεις παραγωγής βιοαερίου μπορούν να λειτουργήσουν σε διάφορες κλίμακες:
* Εγκαταστάσεις οικογενειακής κλίμακας,
* Εγκαταστάσεις κλίμακας αγροκτήματος και
* Κεντρικές εγκαταστάσεις.
Η παραγωγή και η χρήση του είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη παγκόσμια, από την Αφρική και την Ασία (κυρίως οικογενειακής κλίμακας) μέχρι τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, όπου έχουμε, εκτός από μεγάλες μονάδες παραγωγής βιοαερίου και αποκεντρωμένες σε επίπεδο λίγων αγροκτημάτων και δήμων. Πρέπει να γνωρίζουμε επίσης ότι στις σκανδιναβικές χώρες το βιοαέριο κινεί και λεωφορεία, ενώ στη Δανία κυριαρχεί το μοντέλο κεντρικού συστήματος χώνευσης στο κέντρο της πόλης, όπου συγκεντρώνονται απόβλητα μιας ευρύτερης τοποθεσίας. Συνολικά στην Ευρώπη λειτουργούν περί τις 2.000 μονάδες παραγωγής βιοαερίου, αξιοποιώντας αγροτικά, βιομηχανικά απόβλητα και απορρίμματα.
Στην Ελλάδα, με βάση τα στοιχεία του ΚΑΠΕ, το 2007 λειτουργούν περί τις 15 μονάδες παραγωγής βιοαερίου, η μεγαλύτερη όμως παραγωγή βιοαερίου έγινε στην Αττική.
Για τον μήνα Φεβρουάριο του 2011 η ΔΕΣΜΗΕ δίνει εγκατεστημένη ισχύ 41,5Μw και συνολική παραγωγή ενέργειας 33ΜWH. Το βιοαέριο καλύπτει μόνο 1% της συνολικής παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (ΔΕΣΜΗΕ Φεβρουάριος 2011).
Συνοψίζοντας, θεωρούμε ότι στην πρότασή μας για αποκεντρωμένη διαχείριση απορριμμάτων από ομάδες δήμων, η παραγωγή βιοαερίου με μικρές μονάδες, που θα αξιοποιούν τα κλαδέματα, τα απόβλητα λαϊκής αγοράς, οικιακά οργανικά, λυματολάσπη κ.ά. (ανάλογα με την περιοχή), μπορεί να συνυπάρξει αρμονικά με τη διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση και μάλιστα με ανταποδοτικότητα και όφελος για την κοινωνία και το περιβάλλον.
(Από την τοποθέτησή μου στο πλαίσιο της συνάντησης συλλογικοτήτων Αττικής την 10.12.11 στην ΑΣΟΕΕ, με θέμα «Υπάρχει λύση για τα σκουπίδια – η κοινωνία θα την επιβάλει».)
* Η Χαρά Καφαντάρη είναι συνάδελφος γεωλόγος, μέλος του Τμήματος Οικολογίας του ΣΥΝ.
Αλλέστα 